In de Lancet-tijdschriften wordt meestal niet de term “niet-aangeboren hersenletsel” gebruikt, maar wordt onderscheid gemaakt naar:
- Traumatic brain injury TBI – traumatisch hersenletsel
- Stroke – herseninfarct/-bloeding
- Andere verworven neurologische aandoeningen anoxische schade, encefalitis, etc.
De thema’s uit de afgelopen 2 jaar zijn vooral: TBI als chronische ziekte, nieuwe classificaties, ziekte-trajecten op de IC en de rol van neurorevalidatie.
2.1. Ziektebelasting en maatschappelijke impact
- Een grote GBD-analyse in Neurology laat zien dat in 2021 ruim 3 miljard mensen wereldwijd leven met een neurologische aandoening of de gevolgen van hersenletsel waaronder stroke en TBI. Neurologische aandoeningen vormen wereldwijd de belangrijkste oorzaak van ziekte en invaliditeit volgens de Wereldgezondheidsorganisatie
- Een recent editorial over neurorevalidatie stelt dat miljarden mensen kampen met beperkingen door NAH en andere neurologische aandoeningen, terwijl revalidatiecapaciteit – vooral in lage- en middeninkomenslanden – sterk achterblijft.
2.2. Traumatisch hersenletsel TBI
TBI als chronische ziekte
- Recente reviews beschrijven TBI nadrukkelijk als een chronische, progressieve aandoening, niet als een eenmalig event:
- Er zijn verhoogde risico’s op neurodegeneratieve aandoeningen bijv. dementie, psychiatrische problematiek en langdurige cognitieve en gedragsveranderingen.
- Zelfs “milde” TBI’s kunnen langdurige klachten geven; de traditionele indeling mild/matig/ernstig is vaak onvoldoende om uitkomsten te voorspellen.
Nieuwe classificatie en trajecten
- Het NIH–NINDS-initiatief, gepubliceerd in Neurology 2025, introduceert een nieuwe classificatie en nomenclatuur voor acuut TBI:
- De CENTER-TBI-studie multicenter cohort, IC-patiënten beschrijft verschillende ziekte-trajecten op basis van fysiologische en klinische variabelen:
- Sommige patiënten stabiliseren snel, anderen hebben langdurige instabiliteit met verhoogde mortaliteit en slechter functioneel herstel.
- Deze trajecten kunnen gebruikt worden voor gepersonaliseerde prognostiek en behandeling.
Specifieke populaties
- Een artikel in Neurology noemt TBI bij ouderen een “veronachtzaamde uitdaging”:
- Steeds meer TBI door vallen, polyfarmacie en comorbiditeiten.
- Ouderen worden vaak onderschat in ernst en krijgen soms minder agressieve behandeling en revalidatie.
- Jaarlijkse artikelen “Highlights in traumatic brain injury research in 2023/2024” geven een overzicht van recente vooruitgang, waaronder:
- Biomarkers bloed/CSF voor schade en herstel
- Nieuwe beeldvormingstechnieken
- Optimalisatie van intensive-care-zorg
- Revalidatie-innovaties en e-health toepassingen
2.3. Stroke en andere vormen van NAH
Hoewel stroke een eigen veld is, valt het functioneel onder NAH.
- Recente commentaren in Neurology benadrukken dat gerichte, intensieve revalidatie een essentiële driver is van motorisch herstel na stroke, en dat we naar een volgende generatie van “precisie-revalidatie” moeten: beter matchen van interventies aan het individuele neurofysiologische profiel.
- Neurorevalidatie-artikelen onderstrepen:
- Het belang van vroegtijdige start van revalidatie in het ziekenhuis
- Een continuüm van zorg ziekenhuis → revalidatiekliniek → eerstelijn/thuissituatie
- Multidisciplinariteit fysio-, ergo-, logo-, neuropsychologie, maatschappelijk werk
- Grote wereldwijde onderbehandeling, met name in lage-inkomenslanden.
2.4. Klinische implicaties voor NAH-zorg
Samengevat uit de recente Lancet-literatuur:
- NAH als levenslang aandoeningscontinuüm
- TBI en stroke moeten gezien worden als aandoeningen met langdurige en soms progressieve gevolgen, niet als een acute gebeurtenis met kort herstel.
- Dit sluit nauw aan bij het Nederlandse concept van niet-aangeboren hersenletsel.
- Behoefte aan betere classificatie en monitoring
- Nieuwe TBI-classificaties en traject-analyses laten zien dat we patiënten veel beter kunnen stratificeren op basis van kliniek, imaging en biomarkers.
- Neurorevalidatie als kernonderdeel van zorg
- Revalidatie wordt neergezet als een hoeksteen van herstel, niet als “extra” na de geneeskundige behandeling.
- Grote mondiale kloof in toegang tot zorg
- Er is een enorme discrepantie tussen de ziektelast van NAH en de beschikbaarheid van gespecialiseerde revalidatie en langdurige begeleiding, vooral buiten high-income settings.
3. Overlap tussen Long Covid en NAH-thema’s
Hoewel Long Covid formeel geen NAH is, zie je in de Lancet-literatuur een aantal parallellen:
- Langdurige cognitieve klachten, vermoeidheid en autonome dysfunctie na een acute medische gebeurtenis, infectie of trauma.
- Nadruk op:
- Multidisciplinaire revalidatie
- Langdurige begeleiding medisch, psychologisch, sociaal
- Grote impact op arbeid, gezin en dagelijks functioneren
In beleids- en zorgdiscussies kun je inzichten uit de NAH-revalidatie gebruiken voor de opzet van Long Covid-zorgpaden, en omgekeerd.
Wat weten we over de behandeling van Long Covid?
Over de hele wereld zoeken wetenschappers naar een effectieve behandeling voor Long Covid. Grote overzichtsstudies en trial-databases geven nog steeds aan:
er is anno november 2025 geen internationaal erkende, goedgekeurde standaardbehandeling voor Long Covid. (sciencedirect.com) Ook nog geen medicijn dat de aandoening kan genezen, maar er zijn wél steeds meer behandelingen die mensen helpen om hun klachten te verminderen en veel beter te functioneren.
De beste resultaten
Die komen uit onderzoeken naar multidisciplinaire revalidatie- programma’s waarin medische begeleiding, persoonlijk gerichte beweging, ademtherapie en mentale ondersteuning worden gecombineerd. Deze aanpak blijkt de kwaliteit van leven, het energieniveau en het zelfvertrouwen van veel deelnemers te verbeteren.
Wereldwijd gaat het onderzoek door.
Programma’s zoals de Amerikaanse NIH recover-trials testen meerdere medicijnen en therapieën tegelijk (bijv. anti-inflammatoire middelen, zenuwblokkades, low-dose naltrexon, GLP-1-agonisten en Paxlovid).(trials.recovercovid.org) Ook therapieën die het immuunsysteem of de zenuwfunctie (Lidocaïne) beïnvloeden. De eerste resultaten zijn veelbelovend, maar verdere bevestiging is nodig.
Een grote review in de BMJ (2024) keek naar interventies voor Long Covid.
Conclusie is dat de meest bewezen aanpak inhoudt:
Gerichte lichaamsbeweging o.a. in relatie tot het immuunsysteem
- Herstel van balans tussen inspanning en rust
- Ademtraining
- Mentale coaching en begeleiding bij terugkeer naar werk of dagelijks leven
Het gaat nadrukkelijk om gerichte beweging: dit is niet hetzelfde als “gewoon meer sporten”. Fout opgebouwde belasting kan juist tot verergering (PEM Post Exertional Malaise) leiden.
ZelfZorgaanZee sluit nauw aan bij deze inzichten.
Onze aanpak met multimodale stimulatie, automatische motoriek, stressreductie, natuur/water past binnen de bestaande kennis over herstel. Zo helpen we lichaam en brein om op een natuurlijke manier weer samen te werken.
Welke medicijnen worden onderzocht*?
*overzicht op basis van publicaties
- Low Dose Naltrexon (vaak 1–4,5 mg/dag) is een bestaand middel dat off-label wordt onderzocht bij chronische pijn, ME/CVS en nu ook Long Covid. Systematische reviews en cohortstudies laten zien dat LDN mogelijk vermoeidheid, pijn, slaap en functioneren verbetert bij een deel van de Long-Covid-patiënten.(medrxiv.org) Tot nu toe zijn dit vooral kleine, niet-placebo-gecontroleerde studies, interessant en veelbelovend, maar nog geen keihard bewijs.
Grote, goed opgezette trials (o.a. binnen RECOVER) lopen nu, deels met het doel om richting officiële erkenning/FDA-approval te gaan.( FNIH Foundation for the National Institutes of Health )
- Paxlovid (nirmatrelvir/ritonavir) een antivirale therapie.
Twee verschillende vragen horen hierbij:
- Voorkomt Paxlovid Long Covid als je het tijdens de acute infectie toedient? Observatiestudies geven gemengde resultaten: sommige laten een lagere kans op Long Covid zien, andere vinden weinig effect, vooral bij gevaccineerden.(pmc.ncbi.nlm.nih.gov)
- Behandelt Paxlovid bestaande Long Covid? Een gerandomiseerde trial met een 15-daagse kuur liet geen duidelijk voordeel boven placebo zien voor Long-Covid-patiënten.(Stanford Medicine) Er zijn kleine case series en een patiëntgeleide studie met verlengde kuren waarin een deel van de mensen wél verbetering rapporteerde, maar dat zijn kleine aantallen zonder harde controlegroep.(Home)
Kortom: antiviralen zijn interessant, maar nog geen doorbraak.
Andere medicatie / experimentele behandelingen
- Immunomodulerende middelen: o.a. baricitinib (JAK-remmer), GLP-1-agonisten (zoals semaglutide), en stellate ganglion blok (zenuwblokkade) worden nu in grotere trials getest, omdat Long Covid mogelijk samenhangt met chronische ontsteking, auto-immuniteit en ontregeling van het autonome zenuwstelsel. (FNIH)
- Monoklonale antistoffen/antivirale strategieën: een UCSF-trial met monoclonale antistoffen bij 36 patiënten liet geen duidelijk verschil zien tussen medicatie en placebo (symptoomverbetering trad ongeveer even vaak op in beide groepen).(San Francisco Chronicle)
- Nieuwere middelen zoals LAU-7b, antilichamen tegen endogene retrovirussen, etc. zitten nog in fase-2/3-onderzoek; resultaten zijn nog niet definitief.(clinicaltrials.gov)
- Cardiovasculaire/autonome klachten (POTS-achtige symptomen, tachycardie). Daarvoor wordt soms wordt medicatie gebruikt zoals betablokkers, ivabradine, volumeverhoging, compressiekousen, etc. op basis van ervaring uit POTS-behandeling; goede RCT’s specifiek voor Long Covid zijn schaars.
- Longfunctie/fysieke capaciteit: respiratoire spiertraining, longrevalidatie en oefenprogramma’s laten duidelijke verbetering in inspanningstolerantie en kwaliteit van leven zien bij een deel van de patiënten.(kce.fgov.be)
Hoe verhoudt de huidige kennis zich tot onze aanpak met o.a. surftherapie / Blue Mind etc.?
Interventies zoals:
- therapie in of bij het water
- gecontroleerde fysieke activiteit met sterke sensorische prikkels (zoals surfen)
- gecombineerd met coaching, ademwerk, ontspanning en re-integratie
sluiten goed aan bij wat in de literatuur als revalidatie + mentale ondersteuning effectief lijkt: bewegen binnen de grenzen, het brein uitdagen op een andere manier om het eigen immuunsysteem zo veel mogelijk te stimuleren, focus verschuiven van ziekte naar kunnen, en weer perspectief op werk/participatie creëren.
Er zijn nog weinig RCT’s specifiek naar surftherapie bij Long Covid, maar het mechanisme (multimodale stimulatie, automatische motoriek, stressreductie, natuur/water) past netjes binnen de bestaande kennis over herstel bij chronische vermoeidheid en post-virale syndromen.
De EEG’s die we maken bij aanvang en afronding van onze behandeling laten overduidelijk zien welke impact die op de hersenen hebben.
Belangrijke nuance (en kleine disclaimer)
Alles hierboven gaat over groepen. Voor een individueel persoon kan een bepaalde therapie:
- heel goed werken
- nauwelijks iets doen
- of zelfs klachten verergeren (bijv. bij PEM als de belasting te snel wordt opgevoerd)
Daarom hoort een Long Covid-behandeling in een multidisciplinair team (revalidatiearts, fysiotherapeut, psycholoog, etc.), met individuele afstemming en zorgvuldig monitoren.
Ontdek hoe wij jou kunnen helpen bij Long Covid
Iedereen met Long Covid ervaart andere klachten en grenzen. Daarom kijken wij niet alleen naar de ziekte, maar vooral naar jou als mens. Samen onderzoeken we wat jouw lichaam nodig heeft om stap voor stap te herstellen.
Met onze combinatie van beweging in zee, ademtherapie, coaching en medische begeleiding helpen we je om opnieuw vertrouwen te krijgen in je lichaam en in wat er wél mogelijk is.
Bij ZelfZorg aan Zee werken we niet aan ‘terug naar vroeger’, maar aan vooruit naar een nieuw evenwicht — waarin jij weer energie, rust en richting ervaart.
Ontdek wat ZelfZorg aan Zee voor jou kan betekenen
ZelfZorg aan Zee – Herstel in beweging, gedragen door de zee
Wanneer je door hersenletsel, long-covid of een burn-out niet meer kunt functioneren zoals je gewend was, voelt het alsof alles energie kost. Denken, bewegen, herstellen — niets gaat vanzelf. ZelfZorg aan Zee biedt een vernieuwend programma dat lichaam, brein en bewustzijn opnieuw verbindt.
In onze unieke aanpak combineren we fysieke therapie, mentale begeleiding en het helende effect van water (Blue Mind Theory). Zo creëren we duurzame verbetering van hersen- en lichaamsfuncties. Niet door harder te werken, maar door op een natuurlijke manier te herstellen — in verbinding met de zee.
Beweging die het brein activeert
Bij ZelfZorg aan Zee ontdek je hoe herstel ontstaat wanneer je even stopt met denken. Tijdens surftherapie leer je jouw energie efficiënt inzetten: niet nadenken, maar doen. Dit stimuleert nieuwe, gezonde hersenbanen — iets wat we zichtbaar kunnen maken met 3D EEG-technologie.
Onze metingen tonen hoe hersenactiviteit verandert vóór en na de therapie. Deelnemers ervaren al snel meer mentale energie, een rustigere geest en een sterker lichaam. De fysieke vermoeidheid voelt gezond — een teken dat je weer in beweging bent.
Twee locaties – één missie
- Petten (Nederland) – Herstel aan de Noordzeekust, in een veilige, inspirerende omgeving.
- Tenerife (winterprogramma) – Profiteer van zon, zee en optimale omstandigheden voor herstel in de wintermaanden.
Het programma: persoonlijk en doelgericht
Elke deelnemer krijgt een persoonlijk behandelprogramma, samengesteld in overleg met ons multidisciplinaire team. De duur en kosten zijn afhankelijk van jouw traject en behoeften.
Onze interventies richten zich op herstel, zelfredzaamheid en terugkeer naar zingeving — of dat nu werk, vrijwilligerswerk of persoonlijke doelen zijn. Het programma is pas afgerond wanneer jij tevreden bent.
Therapie-onderdelen
Surftherapie
De ultieme prikkel voor brein en spieren. Leren reageren zonder na te denken, op jouw niveau. Optioneel met wing-training, voor extra arm- en handcoördinatie.
Surf Fit
Droogtraining van surfbewegingen — een toegankelijke voorbereiding die je thuis kunt doen.
Ademtherapie
Leer jouw ademhaling en hartslag te reguleren voor meer veerkracht en focus. Inclusief onderwatertraining in een verwarmd zwembad.
Coaching naar Zelfzorg
Ontdek jouw talenten, leer de processen van herstel begrijpen en breng deze inzichten direct in praktijk — privé én professioneel.
Ontspanningsoefeningen
Herwin het vertrouwen in je lichaam door spanning te herkennen en om te zetten in ontspanning.
Begeleiding naar werk
Wil je weer meedoen in de maatschappij? Onze jobcoach of re-integratiespecialist helpt je richting (vrijwilligers)werk of andere zinvolle activiteiten.
Een dag bij ZelfZorg aan Zee
Elke sessie duurt ongeveer 5 uur en omvat:
Ochtend
- Ontvangst met koffie/thee
- Incheckmoment
- Surfen aan zee
Middag
- Gezonde lunch
- Theorie, oefeningen of individuele begeleiding
Het team
Ons interdisciplinaire team bestaat uit vaste medische specialisten en ervaringsdeskundigen die weten wat herstel echt betekent.
- Revalidatiearts
- Fysiotherapeut
- Klinisch gezondheidswetenschapper
- Surfinstructeur
- Ervaringsdeskundigen
Afhankelijk van jouw programma werken ook psychologen, diëtisten, logopedisten, ergotherapeuten of maatschappelijk werkers mee.
Kosten en vergoedingen
Omdat elk traject persoonlijk wordt samengesteld, verschillen de kosten per deelnemer.
Een deel van de programma’s wordt vergoed door schadeverzekeraars of werkgevers. Daarnaast voldoet ZelfZorg aan Zee aan de fiscale eisen voor belastingteruggave van bijzondere ziektekosten. We denken hierin graag met je mee.
Ontdek wat de zee voor jou kan doen
Herstel begint met een eerste stap.
Laat de zee, beweging en deskundige begeleiding jou helpen om opnieuw balans, kracht en richting te vinden.
Neem contact op voor een vrijblijvend kennismakingsgesprek of intake.